ខ្មែរ 
English  |
វិញ្ញាណនិយមខ្មែរជាប់ទាក់ទង «មិនសូវជាតាមពិធីការទេ តែមានខ្លាំងខាងវិស័យជឿទៅលើព្រលឹង ខ្មោច និងអ្នកតាជួយថែរក្សា»។[i] ជំនឿនេះមាន«ការនិយម» ច្រើនក្នុងផ្នែកដែលវាមានភាពសំខាន់សំរាប់ប្រជាជនខ្មែរនៅឡងប៊ិច និងស្រុកខ្មែរ ប៉ុន្តែវាមិនបានរៀបរៀងឬប្រមូលជាច្បាប់ទេ។ វាមានសារសំខាន់ដែលគួរកត់សំគាល់ថា ទោះបីជាវិញ្ញាណនិយមនិងការអនុវត្តដែលបានរៀបរាប់ខាងលើក្នុងទំព័រផ្សេងគ្នាក៏ដោយ វាបានចូលគ្នានឹងទំនៀមទម្លាប់ព្រះពុទ្ធសាសនា លទ្ធិហីនយានជាការអនុវត្តន៍ចំណោមខ្មែរ ហើយខ្មែរភាគច្រើនដែលមិនបានយល់ថាប្រព័ន្ធពីរនេះជាប្រព័ន្ធខុសពីគ្នាឡើយ។ ក្នុងគោលការណ៍នៃ វិញ្ញាណនិយមគឺជំនឿដែល«សារៈទ្រទ្រង់ជីវិត» មាននៅគ្រប់មនុស្ស សត្វ ដំណាំ(ដូចជាដើមឈើនិងស្រូវ) និងទ្រង់ទ្រាយទេសភាព (ដូចជាស្ទឹងនិងភ្នំ)។ ព្រលឹងរបស់អ្នកថែរក្សានិងជីដូនជីតាហៅថា អ្នកតា នៅពាសពេញទេសភាពនិងតែងតែមានវត្តមានជានិច្ច។អ្នកតាត្រូវតែប្រព្រឹត្តដោយមានសេចក្ដីគោរព ហើយមិនត្រូវធ្វើឲ្យខឹងទេ។ ទាក់ទងនឹងជំនឿ សារៈទ្រទ្រង់ជីវិតគឺជំនឿទៅលើព្រហ្មលិខិត ដែលបានជះឥទ្ធិពល ដោយចលនារបស់ផ្កាយព្រះគ្រោះ ព្រះអាទិត្យ និងព្រះចន្ទ ទិសទាំងប្រាំបី និងទ្រង់ទ្រាយដែនដី។ គ្រូខ្មែរជាអ្នកជំនាញខាងដូចជាហោរាសាស្ត្រ គ្រូទាយ និងគ្រូមេមត់ ដែលជួយមើល ហើយបើអាចធ្វើទៅបានក៏អាចជួយកែដើម្បីឲ្យបានលទ្ធផលប្រសើរឡើង។ មិនដូចកម្ម ដែលបានយល់ថាមានឥទ្ធិពលលើមនុស្សមិនអាចកែបានក្នុងជីវិត ទ្រង់ទ្រាយនៃវិញ្ញាណនិយមបានយល់ដោយមនុស្សភាគច្រើនថាជាផ្នែកនៃជីវិតដែលគេអាចមានលទ្ធភាពត្រួតត្រា ហើយប្រហែលជាអាចកែបានផលប្រយោជន៍ល្អបាន។[ii] ដោយបុគលមិនអាចដឹងអំពីអ្វីៗដែលនឹងអាចកើតឡើងក្នុងឆាកជីវិត មានទម្លាប់ច្រើនដែលមានការទាក់ទងនឹងវិញ្ញាណនិយមនិងពុទ្ធសាសនាដូចជាក្បួនសុំឲ្យជួយការពារ។ ក្បួនធម្មតាមួយសំរាប់ការពារគឺយ័ន្ត (ការសរសេរសក្ដិសិទ្ធិ) ប្រើអក្សរបាលី (ភាសារបស់ពុទ្ធសាសនាហីនយាន) រូបព្រះពុទ្ធ និងសញ្ញាហិណ្ឌូ (ក្បាច់ធរណីមាត្រ ) ដែលគូរលើក្រណាត់ សាក់លើស្បែក ឬចារលើសន្លឹកមាស ប្រាក់ ឬស្ពាន់ ដែលហៅថាគាថា(កាថា) (យ័ន្ដដែក)។ យ័ន្តជួយថែរក្សាមនុស្ស ផ្ទះសម្បែង និងប្រទេស។ ដូចជាបានប្រាប់ខាងលើ ជំនឿទាំងនេះនិងការប្រតិបត្តិបានរួមបញ្ចូលជាទំនៀមទម្លាប់ព្រះពុទ្ធនិងព្រះសង្ឃមានមុខងារចំបងក្នុងការប្រារព្ធធ្វើកម្មវិធីទាំងនេះ។ មានទំនៀមទម្លាប់ជាច្រើននៃវិញ្ញាណនិយម បើមិនទាំងអស់ទេ ដែលបានរៀនក្នុងវត្ត ហើយគ្រូខ្មែរជាច្រើនធ្លាប់បួសជាសង្ឃពីមុនមក។ ឡងប៊ិចនិងក្រុងឡុសអានជីលិស ជាលំនៅរបស់គ្រូខ្មែរជាច្រើន ហើយទោះជាជំនឿនេះក្នុងបែបវិញ្ញាណនិយមបានថយចុះក៏ដោយ ជាពិសេសចំពោះក្មេងជំនាន់ក្រោយដែលធំនៅសហរដ្ឋ ជំនឿនេះនៅតែមានប្រជាប្រិយភាពចំពោះខ្មែរចាស់ៗក្នុងសហគមន៍។
|
[i] Ratliff, Sharon (1997) Caring for Cambodian Americans: A Multidisciplinary Resource for the Healping Professions. New York: Garland Publishing, Inc. Page 47.
[ii] Keyes, Charles (1995) Golden Peninsula: Culture and Adaptation in Mainland Southeast Asia. Honolulu: University of Hawaii Press.
Further Reading
Ebihara, May (1968) Svay, A Khmer Village in Cambodia. Ann Arbor, MI: UMI
Keyes, Charles (1995) Golden Peninsula: Culture and Adaptation in Mainland Southeast Asia. Honolulu: University of Hawaii Press.
Lafreniere, Bree (2000) Music Through the Dark: A Tale of Survival in Cambodia. Honolulu: University of Hawaii Press.
Ratliff, Sharon (1997) Caring for Cambodian Americans: A Multidisciplinary Resource for the Healping Professions. New York: Garland Publishing, Inc.